فاطمه راکعی، فعال سیاسی:هاشمی؛ بزرگ‌مرد تاریخ معاصر
درگذشت آیت‌الله هاشمی ضایعه بزرگی برای کشور است؛ زیرا انسان‌های مخلص و بزرگ به مسائل مردم و سرنوشت کشور عمیقا می‌اندیشند. حیات آن‌ها همان‌گونه که برای ملت منشأ خیرو برکت است مرگ آن‌ها نیز همین آثار و برکات را به‌همراه دارد. این اتفاق ناگهانی برای ملت و مسئولان کشور شوک بزرگی بود؛ ازآن‌جهت که مردم هاشمی را دوست داشتند و رشادت‌ها و خدمات ارزشمند او را در طول نیم‌قرن مشاهده کردند و به‌رغم این‌که تعداد اندکی از افراد ناملایمات سیاسی و اهانت‌هایی را در حق او روا داشتند، اما او در جایگاه خود خوش درخشید و همواره ملجأ و پناهگاهی برای تمامی اقشار جامعه و نخبگان سیاسی بود. اکنون تحمل این خلأ برای ملت سخت خواهد بود و هیچ فردی نمی‌تواند جایگاه او را پر کند؛ البته این اتفاق می‌تواند زنگ هشداری برای افرادی باشد که چوب لای چرخ حرکت روبه‌جلوی کشور می‌گذارند و هجمه و افتراهایی را علیه شخصیت‌های برجسته مطرح می‌کنند؛ زیرا این افراد به‌راستی مرگ را به فراموشی سپرده‌اند و این شتری است که مقابل خانه تمامی افراد می‌خوابد. شاید این اشخاص با این اتفاقات در پیشگاه خداوند و وجدان خود شرمنده شوند. آیت‌الله هاشمی انسانی بزرگ و از نزدیکان و یاران امام (ره) بود و قبل از انقلاب شکنجه‌ها را در راه رسیدن به آزادی تحمل کرد؛ همچنین به‌دلیل مصالح و منافع ملی در برابر تمامی ناملایمات و تهمت‌ها اعتراضی نکرد و جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. شاید این افراد از رفتار خود شرمنده شوند و بدانند که این مرگ ناگهانی به سراغ آن‌ها نیز خواهد آمد و در آن صورت آن‌ها چگونه می‌توانند پاسخگوی اعمال خود باشند؟ البته رفتارها و توجه آیت‌الله هاشمی به مردم و مواضع مردم‌سالاری واقعی او موجب شد به‌عنوان شخصیتی برجسته در خاطر مردم باقی بماند و نام او در تاریخ کشور به‌عنوان شخصیتی ماندگار و برجسته ثبت شود؛ اما افرادی که مشی سیاسی‌شان «یا ما یا هیچ» است یا «هدف وسیله را توجیه می‌کند» با این اتفاق ممکن است باقی‌مانده وجدانشان به‌درد آید و در رفتار خود تجدیدنظر کنند. نکته قابل‌تأمل این‌که آقای هاشمی تمام تلاش خود را در راستای سربلندی کشور سازماندهی می‌کرد؛ به‌طوری‌که در این راه هتاکی‌ها و توطئه‌های زیادی علیه او و خانواده‌اش مطرح شد. اکنون باید پرسید که در نبود چنین شخصیتی فضای سیاسی کشور شاهد چه تغییر و تحولاتی خواهد بود؟ البته باید گفت که مظلومیت و جایگاه رئیس تشخیص مصلحت نظام مردم را منسجم‌تر خواهد کرد؛ چون آن‌ها می‌دانند در روی کارآمدن رئیس‌جمهور، آیت‌الله رفسنجانی نقش مهم و بی‌بدیلی ایفا کردند؛ بنابراین تمام محبت و قدرشناسی خود از آیت‌الله هاشمی را معطوف به دکتر روحانی خواهند کرد و از سوی دیگر به‌دلیل یک‌صدایی و انسجامی که در میان گروه‌های اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا پدید آمد به‌صورتی که موفقیت‌های سال 92 و 94 را رقم زد در شرایط کنونی این روند تداوم خواهد داشت و این جریانات با فقدان حضور فیزیکی آیت‌الله رفسنجانی وظیفه خویش را در برابر دولت روحانی و ملت چندبرابر می‌دانند و پشتیبانی خود را مستحکم‌تر خواهند کرد. در سال‌های اخیر خرد جمعی و کار متشکل در میان این جریانات شکل گرفت و این تشکل راه هاشمی و سایر بزرگان را تضمین خواهد کرد؛ بنابراین شالوده و زیربناها توسط آیت‌الله هاشمی و امثال او در کشور مستحکم شده است و در مقابل مخالفان دولت و دلواپسان باید رفتار و عملکرد خود را تغییر دهند و در این راستا تجدیدنظر اساسی کنند.
 غلامرضا ظریفیان، استاد دانشگاه:با مرگ هاشمی اعتدال فراموش نخواهد شد
درگذشت آیت‌الله هاشمی می‌تواند تأثیر دوسویه داشته باشد: از یک‌سو با توجه به این‌که یک وزنه بزرگ متعادل‌کننده در جامعه سیاسی ما از دنیا رفته است اگر جریانات سیاسی نخواهند مسیر درستی را انتخاب کنند خلأ این وزنه می‌تواند جامعه سیاسی را با معضلات و مشکلاتی روبه‌رو سازد؛ البته باید در نظر داشت که در بزنگاه‌های سیاسی آیت‌الله هاشمی به مسائل ورود و به‌اعتدال بیشتر جامعه سیاسی کمک می‌کردند. اکنون ممکن است در نبود ایشان عرصه سیاسی کشور با مشکلاتی مواجه شود. اگر نگرش منفی به این مسئله وجود داشته باشد می‌توان گفت که عدم وجود ایشان در کشور و انتخابات آینده تأثیرگذار است و آثار و نتایجی را به‌همراه خواهد داشت. جنبه دیگر این‌که این خلأ می‌تواند تأثیر مثبتی به‌همراه داشته باشد؛ البته جامعه امروز ما بعد از رحلت ایشان بخش مهمی از نیروهای سیاسی اصلاحی و اعتدالی را در خود دارد و در برابر آن‌ها نیروهای اصولگرا قرار دارند که عمدتاً منتقد آیت‌الله هاشمی هستند. حال با توجه به شوکی که به جامعه سیاسی وارد شد، اکنون فرصت نوعی تأمل است که وجود اشخاصی ازجمله هاشمی به چه میزان در توازن سیاست‌ورزی در کشور مؤثر بوده و ممکن است، شوک و عکس‌العمل روحی و روانی و آسیب‌هایی را به جامعه وارد کند. به‌رغم این‌که فقدان آیت‌الله رفسنجانی ضایعه بزرگی برای جامعه است، اما آثار تبعی توجه به نقش اعتدالی ایشان می‌تواند بخش مهمی از جامعه سیاسی به‌خصوص بخشی از اصولگرایی را به این امر واقف کند که گرایش به اعتدال ضرورتی حیاتی برای جامعه است و اگر این اتفاق رخ دهد به‌طبع انتخابات آینده با همین نگرش اعتدالی و توجه به جریان اعتدال شکل خواهد گرفت. باوجوداینکه نبود آیت‌الله رفسنجانی خلاای برای جامعه است و این فقدان آثار و شوکی را در کشور پدید می‌آورد و وجود چنین افرادی تأثیرات مثبت و متوازنی در کشور به‌همراه دارد، اما این اتفاق ممکن است این امکان را ایجاد کند که جریان تأثیرگذار سیاسی و افکار عمومی دوباره گرایش جدی به انتخابات آینده با رویکرد اعتدالی داشته باشند.
 فاضل میبدی، استاد حوزه و دانشگاه:هاشمی مردانه در راه آرمان‌های ملت ایستاد
اعتدال و میانه‌روی در جامعه ما راه خود را بازکرده است و در انتخابات آینده شاهد مشارکت حداکثری مردم در صحنه سیاسی خواهیم بود؛ البته نقش شخصیت‌های برجسته در ترغیب ملت به مشارکت سیاسی قابل‌ذکر است؛ به‌طوری‌که آیت‌الله هاشمی در این رابطه از شخصیت‌های برجسته و اثرگذار بود. اکنون رحلت ایشان شوک بزرگی است که به جامعه سیاسی کشور وارد شد. او پشتوانه محکمی در میان جریانات اصلاح‌طلب و اعتدالی بود و به بسیاری از اختلافات و تنش‌ها پایان می‌داد و به‌عبارت‌دیگر در ایجاد اتحاد میان دوستان اصلاح‌طلب و افرادی که در این راستا حرکت می‌کردند، مؤثر بود. رحلت ایشان خسران و ضایعه بزرگی برای انقلاب، نظام و کشور محسوب می‌شود. درواقع او مردی بزرگ و با سابقه‌ای درخشان بود و نقش ارزنده‌ای در سیاست‌های کلان نظام بر عهده داشت. بنده معتقدم در انتخابات آینده باوجود افرادی ازجمله رئیس دولت اصلاحات و سایر افراد این خلأ پوشش داده خواهد شد و فقدان ایشان چندان سبب نگرانی نخواهد بود؛ البته عدم وجود ایشان برای اصل نظام موجب نگرانی است؛ چون آیت‌الله هاشمی جلوی بسیاری از افراط‌گرایی‌ها و اختلافات را سد می‌کرد و در این رابطه تهمت‌ها و هجمه‌های زیادی علیه او وارد می‌شد؛ به‌گونه‌ای‌که در این سال‌های اخیر فشارهای روحی زیادی را تحمل کرد؛ اما مردانه ایستاد و صحنه سیاست را ترک نکرد و نقش مثبت خود را ایفا کرد. نباید فراموش شود که اگر آیت‌الله رفسنجانی در انتخابات 92 نقش نداشت سرنوشت اصلاحات در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گرفت و این جریان نمی‌توانست در جایگاه کنونی خود قرار بگیرد. تلاش ایشان آثار و نتایج مثبتی را برای اصلاح‌طلبان و اعتدالیون به‌همراه آورد و این امیدواری وجود دارد که راه گشوده‌شده توسط ایشان تداوم داشته باشد و مردم با حضور حداکثری خود درصحنه سیاسی فرد اصلح را گزینش کنند تا چندان خلأ آیت‌الله هاشمی در جامعه احساس نشود؛ هرچند باوجود تمام تلاش‌ها این فقدان مشاهده می‌شود؛ زیرا نقش او در ایجاد یکپارچگی و هماهنگی جامعه غیرقابل‌انکار است و تا حدودی اختلافات میان جریانات کاسته می‌شد؛ اما این امیدواری وجود دارد که آقای خاتمی بتواند چنین نقش را ایفا کند.
  اشرف بروجردی، فعال سیاسی:مردم به‌پاس زحمات هاشمی حامی روحانی خواهند بود
با درگذشت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برخی افراد گمان می‌کنند زمینه برای تک‌دوره‌ای‌کردن ریاست‌جمهوری دولت یازدهم فراهم‌شده است؛ اما باید توجه داشت آنچه سرنوشت دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را تعیین می‌کند نخست تائید صلاحیت کاندیداها توسط نهادهای نظارتی است؛ همچنین حضور مردم در پای صندوق‌ها نیز در این رابطه اثرگذار است. به‌نظر می‌رسد هردو گزینه درباره آقای روحانی وجود دارد. او در انتخابات آینده تائید صلاحیت خواهد شد و ازآنجایی‌که آیت‌الله هاشمی حامی رئیس‌جمهور بود، مردم به‌پاس حمایت‌های ایشان از رئیس دولت، حضور پرشورتری در پای صندوق‌های رأی خواهند داشت و همین موضوع موجب موفقیت و پیروزی دکتر روحانی در انتخابات پیش رو خواهد شد؛ البته نباید فراموش شود که درگذشت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام فضای سیاسی کشورمان را تحت تاثیر قرارخواهد داد؛ چون او در تمامی عرصه‌ها نقش‌آفرین بود و می‌توانست حکم پدری مهربان و دلسوز را برای تمامی اقشار جامعه ایفا کند و همگان به درایت، کاردانی، تحلیل‌های درست و رویکردهای شایسته او توجه داشتند. اکنون عدم حضور فیزیکی آیت‌الله هاشمی بر آینده جامعه مؤثر خواهد بود؛ مگر این‌که مردم هوشیار باشند و دقت کنند که ایشان به‌رغم تمامی توهین‌ها، رنج‌ها و زخم‌زبان‌ها به‌دلیل حفظ وحدت جامعه و انقلاب اعتراضی نکرد و همواره پیگیر حفظ وحدت و همدلی ملت بود. اکنون مردم باید به‌پاس عملکرد او این رویه را تداوم بخشند و خواسته ایشان را محقق کنند؛ زیرا هوشیاری و زیرکی مردم جلوی تمامی عملکردهای سوء را سد می‌کند. نکته قابل‌تأمل این‌که در شرایط کنونی برخی افراد در پی عملی‌کردن خواسته و مطالبات خود حرکت  و گمان می‌کنند در فقدان آیت‌الله هاشمی فرصت مناسبی برای تحقق اهدافشان فراهم‌شده است؛ اما درایت مردم و حضورشان در عرصه سیاست نقشه‌های آنان را برملا خواهد ساخت؛ به‌طوری‌که آرزوهایشان تحقق پیدا نخواهد کرد و جناح رقیب کمتر می‌تواند به خواسته خود نزدیک شود.